Przestępstwo zniewagi zostało uregulowane w art. 216 kk. Przepis ten ma na celu ochronę godności człowieka przed takimi zachowaniami, które według kulturowo i powszechnie przyjętych ocen stanowią wyraz pogardy dla człowieka, bez względu na odczucia pokrzywdzonego.

Zgodnie z art. 216 § 1 kk „Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Kto zaś znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (§2).

Zachowanie sprawcy przestępstwa w tym przypadku polega na znieważeniu innej osoby. Ustawodawca nie wskazując bliżej sposobu zniesławienia, są to jednak tego rodzaju zachowania, których wspólną cechą jest to, że wyrażają pogardę dla godności innego człowieka  Zniewaga może mieć formę ustną (wulgaryzmy, słowami powszechnie uznane za obelżywe) jak i pisemną. Zniewagą mogą być słowa, które tylko w pewnym środowisku są za takowe uznawane np. „konował” czy „rzeźnik” użyte w stosunku do lekarza. Słowami znieważającymi mogą być także takie, których prawdziwego znaczenia sprawca i ofiara nie znają, a które w określonym środowisku pojmowane są jako obelgi, np. „rusałka”, „skwarek”, „sufragan”. Najczęściej zniewagi to słowa powszechnie uznawane za obelżywe, np. „gnój”, „cham”, „świnia”, „krowa”, „klępa”, „zołza”, „ladacznica”, „latawica”, „bydlak”, „łajdak”, „łobuz”, „kmiot”, „bamber”, „menel”, „wsiór”, „ścierwo”, „padalec”, „żmija”, „kurwa”, „chuj”, „pizda”. Za obelżywe mogą być też uznane słowa o treści obojętnej, jak np. „małpa”, „księży pachołek”, albo wiążące się z określonym światopoglądem czy ideologią przypisywanym przez sprawcę pokrzywdzonemu, np. „faszysta”, „komunista”, „dewot”. Niektóre zniewagi dodatkowo mogą wyczerpywać znamiona innych przestępstw, a część zniewag zdaje się sugerować upośledzenie umysłowe pokrzywdzonego np. „debil”, „idiota”, „wariat”, „głupek”, „półgłówek”, „baran”, „bałwan”. Niektóre ze zniewag rozumiane są zasadniczo w określonym środowisku np. „sędzia kalosz”.  Znieważenie może przybrać także formę gestu, np. pokazanie pokrzywdzonemu środkowego palca jednej z rąk, znaczącego pukania się w czoło, wypięcie pośladków, pokazanie komuś języka (tak: komentarz do art. 216 KK red. Stefański 2023, wyd. 6/Sobczak).

Na uwagę zasługuje jednak fakt, że jeżeli zniewagę wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej lub zniewagą wzajemną, sąd może odstąpić od wymierzenia kary. 

Przestępstwo zniewagi może być popełnione jedynie umyślnie, ale zarówno z zamiarem bezpośrednim, jak i ewentualnym. Sprawca  czynu musi chcieć znieważyć pokrzywdzonego, albo przewidując taką możliwość, na to się godzi.

Zniewagę z art. 216 kk należy odróżnić od przestępstwa zniesławienia z art. 212 kk, co w praktyce może powodować kłopoty. O zniesławieniu jak i ewentualnej odpowiedzialności cywilnej tytułem naruszenia dóbr osobistych można będzie przeczytać na blogu w kolejnych wpisach.

Na koniec podkreślenia wymaga fakt, że ściganie przestępstwa z art. 216 kk odbywa się z oskarżenia prywatnego. Jeżeli masz problem, o którym mowa w niniejszym wpisie zapraszam do kontaktu.