Relacje między rodzicami bywają niekiedy bardzo napięte. Często konflikty piętrzą się przed nadchodzącymi świętami. Czasami dochodzi do sytuacji, w których jeden z rodziców decyduje się zabrać dziecko np. ze szkoły, przedszkola, zajęć bądź też po prostu nie wydać dziecka po upływie ustalonego kontaktu. Co w takiej sytuacji zrobić? Jak odebrać dziecko? Zapraszam do lektury!

1.Postępowanie w sprawie o odebranie dziecka

Postępowanie w sprawach o odebranie dziecka (osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką) jest dwuetapowe:

1. rozpoznawcze, regulują je przepisy od art. 598¹ do 598⁵kpc
2. wykonawcze, objęte przepisami art. 598⁶–598¹³

Oczywiście w praktyce nie oznacza, że oba postepowanie będą uruchamiane w każdym przypadku. Może się zdarzyć, że zobowiązany odda dobrowolnie uprawnionemu dziecko, albo też po prostu pomimo nieoddania uprawniony nie zwróci się do sądu o zlecenie kuratorowi przymusowego odebrania. Trzeba bowiem pamiętać, że Sąd takiego postepowania z urzędu nie będzie prowadził, wniosek uprawnionego w tym przypadku jest konieczny.

Do postępowania wykonawczego dochodzi wówczas, gdy pomimo nałożonego na zobowiązanego obowiązku oddania dziecka ten tego nie czyni, a  jednocześnie uprawniony zażąda przymusowego odebrania małoletniego.

Zasadniczym celem tego postępowania jest powrót dziecka pod opiekę osoby  uprawnionej. Postępowanie takie toczy się przed sądem rejonowym wydziałem rodzinnym miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania – sądu opiekuńczego miejsca jej pobytu. Jeżeli brak i tej podstawy – właściwy jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.

2. Udział Prokuratora

Zgodnie z art. 598¹ § 1 KPC w sprawach o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką prokuratorowi doręcza się odpis wniosku i zawiadamia się go o terminach rozprawy.

Pomimo konieczności zawiadomienia prokuratora o terminie rozprawy oraz doręczenia mu odpisu wniosku, jego udział w postępowaniu nie jest obowiązkowy.

3. Ustalenie miejsca pobytu dziecka

Zgodnie z art. 598³ kpc jeżeli miejsce pobytu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką nie jest znane, sąd przeprowadzi stosowne dochodzenie w celu ustalenia jej miejsca pobytu. W szczególności sąd może zażądać ustalenia miejsca jej pobytu przez Policję.

Z powyższego jasno wynika, że w celu ustalenia miejsca pobytu małoletniego sąd może podejmować wszelkie dozwolone czynności oraz korzystać z pomocy innych organów takich jak: Policja, Centralne Biuro Adresowe, Rządowe Centrum Informatycznego Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności, danych zasobów meldunkowych gmin. 

W sprawach o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką przeprowadzenie rozprawy ma charakter obligatoryjny.

W postanowieniu o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką sąd określa termin, w jakim zobowiązany powinien oddać uprawnionemu osobę podlegającą władzy rodzicielskiej lub pozostającą pod opieką. Postanowienie jest końcem postępowania rozpoznawczego i jednocześnie otwiera drogę do wszczęcia postępowania wykonawczego. Bezskuteczny upływ terminu zakreślonego w postanowieniu umożliwia wszczęcie postępowania wykonawczego.

W postanowieniu o odebraniu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką w sprawie prowadzonej na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. sąd nakazuje zobowiązanemu zapewnić powrót tej osoby do państwa, w którym bezpośrednio przed naruszeniem prawa wynikającego z władzy rodzicielskiej lub opieki miała miejsce stałego pobytu, w terminie nieprzekraczającym dwóch tygodni od dnia uprawomocnienia się postanowienia. Postanowienie takie wymaga uzasadnienia, które sporządza się w terminie dwóch tygodni od dnia ogłoszenia. Postanowienie wraz z uzasadnieniem doręcza się z urzędu uczestnikom postępowania oraz prokuratorowi. Postanowienie, o którym mowa w § 2, staje się skuteczne i wykonalne po uprawomocnieniu się.

4. Postępowanie wykonawcze

Zgodnie z treścią art. 598⁶ kpc jeżeli zobowiązany do oddania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką nie zastosuje się do postanowienia, o którym mowa powyżej Sąd, na wniosek uprawnionego, zleci kuratorowi sądowemu przymusowe odebranie tej osoby.

Sąd obligatoryjnie zleci kuratorowi sądowemu (rodzinnemu) przymusowe odebranie osoby, niemniej jednak zlecenie przymusowego odebrania następuje wyłącznie  na wniosek uprawnionego. W razie potrzeby sąd zwraca się o przymusowe odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką przez kuratora sądowego działającego w sądzie, w którego okręgu osoba ta faktycznie przebywa.

Co istotne, kurator sądowy jest uprawniony do odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką od każdej osoby, u której ona się znajduje. Oczywiście kurator sądowy w przypadku problemu z odebraniem dziecka może przeprowadzić stosowne dochodzenie, jak również skorzystać z pomocy Policji lub innych organów.

Przymusowe odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką i oddanie jej uprawnionemu może nastąpić tylko w obecności uprawnionego albo osoby lub przedstawiciela instytucji przez niego upoważnionej. Jeżeli żadna z tych osób nie stawi się w terminie wyznaczonym przez kuratora sądowego, czynność nie będzie dokonana.

5. Postępowania w sytuacji ukrywania dziecka

Jeżeli przymusowe odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką napotyka przeszkody na skutek ukrycia tej osoby lub na skutek innej czynności przedsięwziętej w celu udaremnienia wykonania orzeczenia, kurator sądowy zawiadomi prokuratora. Co więcej, jeżeli zobowiązany nie ujawnia miejsca pobytu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, która ma być odebrana, sąd na wniosek kuratora sądowego zarządzi jego przymusowe sprowadzenie celem złożenia oświadczenia o miejscu pobytu tej osoby. Pod względem skutków karnych oświadczenie jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem, o czym sędzia powinien uprzedzić składającego oświadczenie.

Ponadto jeżeli zobowiązany lub inne osoby przeszkadzają w wykonaniu orzeczenia w miejscu pobytu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, na żądanie kuratora sądowego Policja usunie te osoby z miejsca wykonywania orzeczenia.

6. Ponowne wszczęcie postępowania

Postępowanie wykonawcze może być podjęte na nowo na podstawie tego samego postanowienia, o którym mowa w art. 598⁵, jeżeli zobowiązany w okresie trzech miesięcy od wydania tego postanowienia postąpił sprzecznie z treścią postanowienia dotyczącego władzy rodzicielskiej, miejsca zamieszkania, opieki lub kontaktów z dzieckiem, a okoliczności uzasadniające jego wydanie nie uległy zmianie.

Z uwagi na to, że przedmiotowe sprawy sprawiają trudność w samodzielnym prowadzeniu warto skonsultować się z adwokatem lub radcą prawnym. 

W przypadku, gdybyś potrzebował(a) porady prawnej w wyżej wymienionym lub innym zakresie – zachęcam do kontaktu.